Pieniądz A Bilans Płatniczy

Abstract

Zagadnienie wpływu pieniądza na bilans płatniczy nie jest jednoznacznie określone w teorii ekonomii. Analizując związki pieniądza i innych czynników w małej otwartej gospodarce wskazuje się, że końcowe wnioski są w dużej mierze implikacją przyjętych założeń modelowych. W przypadku modelu monetarnego sensu stricte założenia są bardzo restrykcyjne a wskazania dla polityki pieniężnej wydają się być proste i jednoznaczne. Podaż pieniądza (w warunkach stałego kursu walutowego) jest głównym czynnikiem determinującym równowagę bilansu płatniczego. Pieniądz wprost - poprzez transakcje wyrównawcze ma wpływ na poziom rezerw dewizowych. Większość podstawowych parametrów makroekonomicznych ma charakter egzogeniczny, oczekiwania podmiotów są racjonalne, a gospodarka dąży w wyniku automatycznych procesów dostosowawczych do pełnej równowagi wewnętrznej oraz zewnętrznej. Stąd przyjmowana często teza o neutralności lub superneutralności pieniądza w gospodarce. Jednak  nawet w ramach tego paradygmatu istnieje wiele wariantów modeli o uelastycznionych założeniach, które powodują zmniejszenie radykalności  wniosków dla polityki pieniężnej.

W przypadku podejścia portfelowego (lub zasobowego) do bilansu płatniczego rezygnuje się najczęściej z założenia o doskonałej mobilności i substytucyjności kapitału. Mniej restrykcyjne założenia implikują, że wpływ polityki pieniężnej na bilans płatniczy nie jest bezpośredni, a zależy w dużej mierze od struktury i różnic w przychodowości oraz oczekiwanym ryzyku poszczególnych składników majątku podmiotów. Stąd proces przywracania równowagi może być dłuższy i bardziej złożony.

Jeszcze mniej bezpośredni jest wpływ pieniądza na bilans płatniczy w teoriach dynamicznych biorących pod uwagę zmiany w zachowaniu podmiotów w zakresie oszczędzania - ze względu na różnice w strukturze wiekowej społeczeństw, skłonności do podejmowania ryzyka, preferencji w zakresie bieżącej i przyszłej konsumpcji, wielookresowego horyzontu optymalizacji użyteczności, szoków podażowych i popytowych, etc. W przypadku tej grupy modeli (intertemporal models) związek pieniądza z bilansem płatniczym, inflacją, kursem walutowym nie jest mechaniczny, ale jest efektem procesów dostosowawczych przebiegających poprzez różne rynki z różną szybkością, wpływając nawet w długich okresach na zmiany w realnym popycie na pieniądz.

Próby empirycznej weryfikacji modelu monetarnego w przypadku polskiej gospodarki nie dają jednoznacznych wyników, a raczej dają podstawy do twierdzenia, że proste modele nie uwzględniające zmian w strukturze portfela aktywów oraz zmian w zakresie oszczędzania nie mogą być dobrą podstawą dla prowadzenia polityki pieniężnej.

Jeżeli uzyskane wyniki odzwierciedlały prawidłowo rzeczywistość to polityka NBP przyjmująca za podstawę prosty model monetarny nie tylko nie prowadziła do stabilizacji, ale  była wręcz źródłem dodatkowych szoków powodujących zaburzenia gospodarcze.

W świetle materiału empirycznego dotyczącego Polski, będącego częścią  prezentacji stosunkowo łatwo dają się podważyć podstawowe założenia restrykcyjnych modeli monetarnych. Wydaje się, że związek pieniądza i bilansu płatniczego jest istotny, ale zakłócany wielu innymi czynnikami, które powodują, że impulsy monetarne przekładają się na inne zmienne gospodarcze w dużo dłuższym niż sądzi bank centralny czasie. Można więc zaryzykować tezę, że w krótkich okresach pieniądz nie jest neutralny, a polityka stóp procentowych oraz kursu walutowego była i można przypuszczać, że dalej jest, jednym z czynników zakłócających stabilizację gospodarki.